Al zo’n kwart eeuw bewijst Meryl Streep (63) dat een actrice zich in het huidige Hollywood niet rond haar veertigste in een muffe schemervilla in de heuvels hoeft terug te trekken, zoals Norma Desmond in Sunset Boulevard. Om daar te teren op oude roem of rimpels te kweken tot oma-rollen zich aandienen. Streep houdt niet met facelift en botox krampachtig aan haar jeugd vast.
Door Coen van Zwol
Al in 1995 brak Streep met Clint Eastwood een lans voor volwassen romantiek in The Bridges of Madison Country, wat toen als hoogst verfrissend werd ervaren. De afgelopen jaren scoorde ze hits met Julie & Julia en The Iron Lady, maar ook ‘viagromedy’s’ als It’s Complicated en Hope Springs, waarin oudere stellen ontdekken dat hun leven nog lang niet voorbij is en – iew! – seks hebben. Meryl Streep zocht dit jaar meermalen de publiciteit met verwijten aan Hollywood, dat een dief van eigen portemonnee zou zijn door vrouwen en ouderen te negeren. Preken voor bekeerden: Hollywood heeft het licht gezien. Want cijfers liegen niet.
Babyboomers, de naoorlogse generatie van 1946-1964, weten de bioscoop in groeienden getale te vinden. Het is een generatie voor wie film het medium bij uitstek is. Maar die vanaf de jaren tachtig verstek liet gaan, gedwongen door kinderen, verleid door videorecorder en kabeltelevisie en verjaagd door zielloze multiplexbioscopen en spektakelfilms. Nu gaan de oudste babyboomers met pensioen of verlaten de kinderen het nest. Ze hebben tijd en geld, zijn langer vitaal en verstoppen zich niet achter de geraniums. De bioscopen merken dat. In de Verenigde Staten groeide het aantal bioscooptickets verkocht aan 50- plussers sinds 1995 met 67 procent, schrijft The New York Times. In het Verenigd Koninkrijk kocht 45-plus in 2010 een kwart van de kaartjes, dat was 15 procent in 1997, aldus The Guardian. In Nederland neemt bioscoopbezoek van babyboomers eveneens toe, zij het niet sneller dan andere leeftijdsgroepen, zegt Dimitri Lahaut van Stichting Filmonderzoek. In 2011 bezochten 1,8 miljoen 55-plussers bioscoop of filmhuis, vijf jaar geleden waren dat er nog maar 1,3 miljoen. De groei versnelt zich: Lahaut telt in 2011 150.000 meer 55-plussers dan het jaar daarvoor. De groei zit met name in de filmhuizen, waar de gemiddelde leeftijd in tien jaar steeg van 34 naar 40 jaar. Deels heeft dat te maken met een beter aanbod. Om meer babyboomers te trekken, experimenteren Amerikaanse bioscoopketens met meer luxe, zoals snacks en cocktails aan de stoel. En waar bioscoopketen Pathé de Randstad in de jaren negentig volbouwde met anonieme popcornbunkers waar ouderen zich hooguit als begeleider in de kindermatinee welkom voelen, in Den Haag en Amsterdam probeert Pathé in nieuwe complexen als Buitenhof en City via programmering van kwaliteitsfilms rumoerige jeugd te weren – een goede reden om de bioscoop te vermijden. Buitenhof heeft een restaurant: voor jongeren is film het begin van een avond stappen, ouderen buiken er juist vaak uit van een diner.
Popcornbunkers
Formulefilms, superhelden, horror, highschoolfilms zijn aan babyboomers doorgaans niet besteed, maar dat wil niet zeggen dat ze louter kunstfilms of ‘middlebrow’ willen – kostuumdrama en dergelijke. Ook de babyboomer wil escapisme, en wordt op dat punt door Hollywood nauwelijks bediend. De muziekindustrie ontdekte babyboomers al rond de eeuwwisseling: zij nemen rock-’n-roll serieus, kunnen zich dure concertkaartjes veroorloven en betalen nog voor cd’s. Op tv houden abonneezenders als HBO duchtig rekening met een ouder publiek sinds het succes van de midlife-maffia in The Sopranos. Hollywood, van oudsher traag en conservatief, loopt achteraan. Daar regeert sinds de jaren tachtig het ‘blockbustermodel’. Na het monstersucces van de dure B-films Jaws en Star Wars medio jaren zeventig zetten filmstudio’s hun geld op de jeugd. Een ‘blockbuster’ kost nu 100 tot 250 miljoen dollar; doe daar een soortgelijk bedrag aan marketing bij en ga uit in duizenden zalen tegelijk. Zo is het geld al terugverdiend voordat de jeugd doorheeft dat het een slechte film is. Begin jaren negentig kwam dat blockbustermodel al onder druk toen filmbedrijf Miramax van de gebroeders Weinstein aantoonde dat je met onafhankelijk geproduceerde kwaliteitsfilms voor een rijper publiek ook veel geld – en Oscars – kunt verdienen. De studio’s reageerden door ‘Indies’ als Miramax in te lijven of zelf een ‘kwaliteitsdivisie’ op te richten. Om bij de kredietcrisis in 2007 snel terug te vluchten naar de ‘veilige’ blockbuster. Kwaliteitsfilms van 40, 50 miljoen gelden als riskant: beter 200 miljoen dollar pompen in hol spektakel dat toch niet kan mislukken. Of toch wel?
Anno 2012 is de jeugd als doelgroep nog altijd laaghangend fruit voor de filmindustrie. Gevoelig voor marketing, aantrekkelijk voor reclame, impulsieve consumenten, grootverbruikers van winstgevende popcorn en altijd in voor hypes als 3D. Maar de doelgroep slinkt en wordt minder betrouwbaar door concurrerend amusement, grillige oordeelsvorming op internet en illegaal downloaden. Afgelopen zomer schreven studio’s honderden miljoenen dollars af op fiasco’s als John Carter en Battleship, het soort film dat volgens de theorie niet kan falen. Dat de balans toch nog positief is, komt door hongerige groeimarkten als China. Illegaal downloaden, vooral een jeugdzonde, drukt recettes en dvd-verkoop. En zo worden ‘kwaliteitsfilms ’weer aantrekkelijk. Het publiek van babyboomers verklaart volgens de Amerikaanse vakpers het succes van films als Black Swan (kosten 13 miljoen,opbrengst 329 miljoen), The King’s Speech (15 miljoen-414 miljoen), True Grit (38-251 miljoen) en alles met Meryl Streep of Clint Eastwood. Dus verklaren studiobazen babyboomers nu collectief de liefde, die eerder niet eens welkom waren bij testgroepen voor films.
Seniorenactiefilm
Volgens de vakpers weerspiegelt die nieuwe liefde zich nu al in hogere salarissen voor oude acteurs. Die vinden emplooi in films die meestal draaien om het motief van de ‘tweede kans’. Oude helden (her)vinden dan de liefde, trekken hun vastgedraaide levens vlot, herstellen fouten uit het verleden of bewijzen nog steeds nuttig te zijn. Zo was Robert Redford deze maand in Venetië met The Company You Keep, waarin hij als ex-lid van terreurbeweging The Weathermen oude vrienden opzoekt om zijn naam te zuiveren. Redfords babyboomers zorgen prima voor zichzelf, zonder hun hippie- idealen te verloochenen. Gepensioneerde babyboomers doen in hun films niet aan wegcijferen: het leven wordt tot de laatste ademteug geleefd. Franse gepensioneerden zetten in Tous Ensemble viagra in, Britse pensionado’s vinden in The Best Exotic Marigold Hotel – een wereldwijde surprisehit – een nieuwe leven in India, waar ze en passant de goedhartige inboorlingen te hulp komen.
Deze week gaan er ook al twee ‘tweedekansfilms’ in première: het Streep-vehikel Hope Springs en de komedie Love is All You Need. Er steekt zelfs een escapistisch genre de kop op waarin babyboomers de jeugd aftroeven: de seniorenactiefilm. Hollywood wilde zich eerst de handen niet branden aan de films Red en The Expendables, maar de studio’s staan nu met het chequeboek klaar om vervolgdelen te financieren. In deze films leren oude helden als Sylvester Stallone (66), Arnold Schwarzenegger (65), Mickey Rourke (60), Bruce Willis (57), Morgan Freeman (75) en Helen Mirren (67) de jeugd een lesje. Ze doen niet geforceerd jong, maar halen tussen de schietpartijen oude herinneringen op terwijl het „I’m too old for this shit” niet van de lucht is. Vaak redden ze het niet op kracht van jonge rivalen, maar geven ervaring, taaiheid en sluwheid de doorslag. Wensvervulling voor babyboomers: dit soort ‘ouwe taaie’-fims hebben de toekomst.
Bron: Bijlage Film NRC Handelsblad (26 september)